Handen af van de East Side Gallery in Berlijn

Heeft cultuur geen waarde meer? Dat vroeg een van de demonstranten zich af die protesteren tegen het verdwijnen van de East Side Gallery als langste stuk muur dat nog overeind is gebleven in Berlijn.

Schreef ik eerder al op mijn blog over het sluiten van Kunsthaus Tacheles in Berlijn, nu is de East Side Gallery aan de beurt om de dupe te worden van investeerders. East Side Gallery is het langste stuk muur in Berlijn dat nog overeind is en sinds 1990 al beschilderd door (graffiti)kunstenaars. Het is een drukke toeristische trekpleister en een gekoesterd symbool van Berlijn. Officieel een monument en Duits erfgoed.

Grote gaten worden geslagen in dit monument, eerst om plaats te maken voor Coca cola, Mercedes en nu – sinds deze week – ook voor de bouw van luxe appartementen. Het monument van een gesloten stuk muur met schilderingen erop die over vrijheid gaan, gaat verdwijnen. Stukken muur worden eruit gehaald en verplaatst. Het getuigt van weinig respect voor de geschiedenis.

En het is respectloos, zo vinden de demonstranten, voor de mensen die in het gebied langs de rivier de Spree zijn omgekomen op de vlucht uit de DDR. ‘Hier luxeflats bouwen is als een tankstation zetten voor een van de Berlijnse musea’, vertelt een van de actievoerders aan The Guardian. Bovendien mag het publiek domein van de inwoners van de wijk Friedrichshain, de strook park en strand tussen muur en Spree, plaatsmaken voor het grootkapitaal.

De sloop was geheim gehouden maar in no time is er een protestactie opgezet om het tegen te gaan. Gelukkig is de East Side Gallery nog niet verloren, want ook de politiek is nu wakker geschud. De ontwikkelingen kun je op de voet volgen in het East Side Gallery dossier van de Berliner Zeitung of lees meer op het Berlijn-blog (van overigens een andere Marjolein).
Wil je ook iets doen? De petitie kan nog steeds ondertekend worden. “Investeerders”: handen af van de East Side Gallery!

Tacheles was punk: een einde aan een tijdperk

De opwaardering van een buurt of stadsdeel waarbij de huizenprijzen stijgen heet gentrification. Kunstenaars en andere creatievelingen maken een buurt interessant, dat trekt makelaars, aannemers en rijke yuppen aan met als gevolg dat de huizenprijzen stijgen en de buurt onbetaalbaar wordt voor de kunstenaars. Zij vertrekken, op zoek naar andere plekken om te wonen en te werken.

Zo komt een hele volksverhuizing op gang. De kunstenaars en creatievelingen schuiven door de stad als nomaden, op zoek naar onontgonnen plaatsen, plaatsen waarvan de ziel nieuw leven kan worden ingeblazen.

Kunsthaus Tacheles
Tweeëntwintig jaar lang woonden en werkten er in kunsthuis en krakersbolwerk Tacheles in Berlijn vele kunstenaars, er was een bioscoop en meerdere bars. Zeker, ze betaalden niet wat anderen betalen voor zo’n locatie. Maar ze maakten van wat anders een leegstaande ruïne was gebleven (het voormalige warenhuis was hevig beschadigd tijdens de Tweede Wereldoorlog) een levendige trekpleister waarvan ook de omliggende bars en restaurants in de Oranienburgerstraβe profiteerden.

De kunstenaars van Tacheles zullen op zoek moeten naar een andere plek in de stad. Vorige maand werd het definitief door de politie ontruimd. De oppervlakte gaat per opbod geveild worden. Geschatte waarde is 35 miljoen. Wat gaat er nu met Tacheles gebeuren? Wordt het helemaal opgeknapt?

wat overeind blijft
‘Tacheles’ betekent in het Jiddisch: doel, klare taal, onomwonden spreken. Iemand die tacheles spreekt, neemt geen blad voor de mond. Kunsthaus Tacheles in Berlijn was punk, een symbool van een tijdperk en van culturele vrijheid. Een stukje van de tijdgeest van de jaren negentig dat stond voor de vrijheid na de val van de muur.

Het pand staat, mede dankzij de kunstenaars, onder monumentenzorg en het zal niet zomaar gesloopt worden. Toch vraag ik me af: wat blijft er overeind van de ziel van Tacheles? De kunstenaars hebben het pand nieuw leven ingeblazen en nemen de creatieve ziel nu weer mee. Tacheles wordt weer een ruïne. In afwachting van de makelaars, aannemers en rijke yuppen.

In mijn boek is Tacheles voor verschillende scènes de plaats van handelen. In november 2010 was ik in Berlijn en bezocht ik het pand weer. Ik schreef toen een stuk over de stad en mijn boek in wording.